Ngày 08/8/2012, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 1041/QĐ-TTg công nhận 16 xã An toàn khu II (ATK II) thuộc tỉnh Bắc Giang. Với giá trị lịch sử đặc biệt quan trọng, cụm di tích lịch sử ATK II, huyện Hiệp Hòa đang được quan tâm đầu tư bảo tồn, tôn tạo để phát huy giá trị trong đời sống cộng đồng, giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ.
Huyện Hiệp Hòa thuộc vùng trung du miền núi nằm ở phía Tây của tỉnh Bắc Giang, là vùng đất giàu truyền thống lịch sử cách mạng. Do có vị trí địa chính trị đặc biệt quan trọng của vùng, huyện Hiệp Hòa được coi là cửa ngõ, phên dậu giữa hai vùng chiến lược trọng yếu là châu thổ sông Hồng và vùng núi rừng Việt Bắc trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Hiệp Hòa là địa chỉ đỏ cho du khách tìm đến bởi hàng loạt các khu di tích gắn với sự nghiệp cách mạng của Đảng, nơi lưu giữ một phần ký ức của dân tộc.
Từ tháng 8 năm 1938, xã Hoàng Vân (Hiệp Hòa) được Trung ương Đảng chọn làm nơi để gây dựng cơ sở cách mạng. Nơi đây, đã từng che chở, nuôi giấu các đồng chí lãnh đạo cấp cao của Đảng như Hoàng Quốc Việt, Lê Hoàng…
Đình chợ Vân, thôn Hoàng Liên, xã Hoàng An - nơi diễn ra những cuộc tuyên truyền xung phong
và những cuộc mít tinh lớn.
Đầu năm 1943, Ban Thường vụ Trung ương Đảng tiến hành xây dựng ATK thứ hai của Trung ương. Địa bàn xây dựng ATK II thuộc khu vực giáp ranh giữa ba huyện Hiệp Hòa (tỉnh Bắc Giang), huyện Phổ Yên và Phú Bình (tỉnh Thái Nguyên).
Đầu năm 1944, ATK II của Trung ương Đảng đã hình thành và trở thành địa bàn hoạt động an toàn của Ban Thường vụ Trung ương Đảng và nhiều cơ quan giúp việc. ATKII là nơi tổ chức huấn luyện, đào tạo cán bộ, tổ chức nhiều hội nghị, sự kiện quan trọng của Trung ương, Xứ ủy, và Ủy ban Quân sự Cách mạng Bắc Kỳ…
Trong 16 xã ATK II của huyện Hiệp Hòa có tổng số 201 di tích các loại, trong đó có 14 di tích được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng cấp Quốc gia.
Trong đó, tiêu biểu có 7 điểm di tích lịch sử thuộc cụm di tích lịch sử văn hóa ATK II gắn với thời kỳ cách mạng tiền khởi nghĩa được xếp hạng di tích cấp Quốc gia theo Quyết định số 2754/QĐ-BVH ngày 15/10/1994, bao gồm: Nhà cụ Nguyễn Văn Chế (Hựu), nhà cụ Ngô Văn Đông (Lý Đông), nhà cụ Ngô Văn Thấu (Đồ Ba), đình chợ Vân, đình Vân Xuyên, đình Xuân Biều và đền Soi. Đây là những gia đình, những địa điểm đã từng nuôi giấu cán bộ, tổ chức hội họp, các lớp huấn luyện… của Trung ương và Xứ ủy, góp phần làm nên một ATK II Hoàng Vân - Hiệp Hòa trong cách mạng tháng Tám năm 1945.
Đình Xuân Biều, xã Xuân Cẩm - nơi diễn ra cuộc khởi nghĩa giành chính quyền cấp xã thắng lợi sớm nhất cả nước.
Trong những năm qua, cụm di tích lịch sử văn hóa ATK II Hiệp Hòa đã vinh dự được đón các đồng chí lãnh đạo từng hoạt động tại Hoàng Vân, nhiều cán bộ tiền khởi nghĩa, lão thành cách mạng, nhân dân, sinh viên các trường đại học, học sinh, Đoàn thanh niên, Hội Cựu chiến binh trong và ngoài tỉnh… tới tham quan, tìm hiểu và nghiên cứu.
